ΟΜΟΊΩΜΑ / ("εικόνα", "αντίγραφο", "επανάληψη", "διπλό")

Διαφάνεια 1
Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑΣ Προς μία ποιητική της αφήγησης Νίκος Καζάζης
http://slideplayer.gr/slide/1923989/

Ron Mueck


http://spitikaidiakosmisi.gr/%CE%B7-%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B9%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CF%89%CE%BD/

Η μελέτη του φύλου ως αναλυτικού εργαλείου στο χώρο της υγείας

Η Φύση εννοιολογήθηκε ως η ωμή (προ-κοινωνική) πρώτη ύλη: άγρια,
ανεξερεύνητη, αινιγματική και σαγηνευτική μαζί, που παραμένει αντικείμενο διείσδυσης
(κυριολεκτικά και μεταφορικά) και ηρωικής ανακάλυψης από το φως του Λόγου2 που
εκπροσωπείται επάξια από την ανδροκρατούμενη και ανδροκεντρική ιατρική επιστήμη.
Σ’ αυτό το στερέωμα συμβόλων, μεταφορών, γνώσεων και πρακτικών, η «γυναίκα»
αναδύεται ως το φυσικό αντικείμενο της (ανδρικής) ιατρικής έρευνας και της (ανδρικής)
σεξουαλικής επιθυμίας, αφού, όπως μας δείχνει η Jordanova, η ιατρική ανατομία του
γυναικείου σώματος φέρει μια καθαρά σεξουαλική διάσταση. Το παράδειγμα που
χρησιμοποιεί για να υπογραμμίσει τη σημασία της σεξουαλικοποίησης της γυναικείας
ανατομίας είναι τα περίφημα κέρινα ομοιώματα του 18ου αιώνα, τα οποία προορίζονταν
κυρίως για τη διδακτική της ανατομίας, αλλά και, ενίοτε, για διακοσμητική χρήση
(Haviland και Parish 1970): τα γυναικεία ομοιώματα, με την εύγλωττη επωνυμία
«Αφροδίτες», φέρουν περιδέραια, έχουν μακριά μαλλιά και αναπαρίστανται να κάθονται,
σε μια στάση υπογραμμισμένης στερεοτυπικής θηλυκότητας, πάνω σε βελούδινα
μαξιλάρια. Το γεγονός ότι τις περισσότερες φορές περιέχουν έμβρυο δηλώνει ότι
εμβληματοποιούν την αναπαραγωγική λειτουργία. Τα ανδρικά ομοιώματα, αντίθετα,
αναπαρίστανται σε κίνηση και η κατασκευή τους είναι προορισμένη για τη διδακτική της
φυσιολογίας του «ανθρώπινου» σώματος.

http://www.aegean.gr/gender-postgraduate/Documents/%CE%9C%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%84%CE%B7%20%CE%91%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85.pdf

Όπως αποτυπώνεται στην πρόσφατη ιστορία της δυτικής νεωτερικότητας και,
ειδικότερα, των «επιστημών της ζωής» μετά τον 18ο αιώνα, οι λόγοι των βιο-ιατρικών
επιστημών, της υγείας και της αρρώστιας, διαμεσολαβούν με περίπλοκους και συχνά
αμφίσημους τρόπους -προς την κατεύθυνση της εξουσιοδότησης ή της αμφισβήτησης-
τις εννοιολογήσεις της φύσης και του πολιτισμού, τις κοινωνικές κατασκευές του
γυναικείου σώματος αλλά και τους πολιτισμικούς ορισμούς του φύλου και της
σεξουαλικότητας. Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα οι κοινωνικές και οι φυσικές
επιστήμες βρίσκονται σε σχέση αμοιβαίας επίδρασης. Αποτέλεσμα αυτής της
αλληλεπίδρασης, που διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην ιστορία της ηγεμονίας του
λευκού ανδρικού ετεροφυλοφιλικού αστικού σώματος ως πεμπτουσιακά υγιούς στη
δυτική μεταφυσική, ήταν ο κοινωνικός δαρβινισμός. Ήταν άλλωστε οι ιδέες του Thomas
Malthus για την κοινωνική αναγκαιότητα της αναχαίτισης της φυσικής αύξησης της
αναπαραγωγής των φτωχών (Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού, 1798) που
ενέπνευσαν στο Δαρβίνο την Καταγωγή των Ειδών (1859). Στο έργο του μάλιστα The
Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (1871), ο Δαρβίνος ανέπτυσσε τη σχέση
ανάμεσα στη φυσική επιλογή και τη σεξουαλική επιλογή, υποστηρίζοντας ότι η επιβίωση
εξαρτάται από τη βιολογική, αναπαραγωγική επιτυχία της σεξουαλικής επιλογής. Υπό
την επιρροή εξάλλου του έργου του Malthus, η παλιά ιδέα της εξίσωσης του υγιούς
ατομικού σώματος με το υγιές πολιτικό σώμα αναδιατυπώνεται θέτοντας τη
8
σεξουαλικότητα στο επίκεντρό της: η αχαλίνωτη σεξουαλικότητα έγινε σημαίνον του
αδύναμου κοινωνικού οργανισμού, ενώ η δύναμη του κράτους θεωρήθηκε συνδεδεμένη
με τον αποτελεσματικό έλεγχο της γονιμότητας. Έτσι, η υγιής ανθρώπινη –κυρίως
γυναικεία- σεξουαλικότητα αναδεικνύεται σε μείζον κοινωνικό και πολιτικό πρόβλημα
τον 19ο αιώνα. Οι επιστημονικοί λόγοι του δαρβινισμού και της σεξολογίας συν-
διαμορφώνουν ένα κανονιστικό μοντέλο ηθικής θεώρησης των φύλων, στο επίκεντρο
του οποίου βρίσκονται ο αυστηρός σεξουαλικός διμορφισμός και η αναπαραγωγική
ετεροφυλοφιλία. Στο πλαίσιο αυτό, ο βιο-ιατρικός λόγος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη
«σεξουαλική διαφορά» αποδίδοντάς της το χαρακτήρα της κατεξοχήν διαφοράς. Στο
πλαίσιο του ιατρικού λόγου για τη «γυναίκα», η αυτόματη ωορρηξία σήμαινε ότι οι
γυναίκες κυριαρχούνταν από το αναπαραγωγικό τους σύστημα. Αυτή η ανάγνωση του
γυναικείου σώματος παρέπεμπε στην παλαιότερη αναπαράσταση της γυναίκας ως
πλάσματος της φύσης –και όχι της ανθρώπινης κοινωνίας και του πολιτισμού- που τα
φυσικά (μητρικά) της ένστικτα την περιορίζουν στον ιδιωτικό χώρο της οικιακότητας.
Ιδιαίτερα σημαντικό από την άποψη της κατάδειξης της σχέσης ανάμεσα σε
επιστήμη και σεξουαλικότητα είναι το έργο της Ludmilla Jordanova (1999): Οι
σεξουαλικοί ρόλοι εγκαθιδρύθηκαν με βάση έναν επιστημονικό και ιατρικό λόγο, ενώ οι
φυσικές επιστήμες και η ιατρική θεμελιώνονται σε –και διαπερνώνται από- σεξουαλικές
μεταφορές. Αντλώντας κατά κύριο λόγο από τις περιπτώσεις της Γαλλίας και Βρετανίας
του 18ου και 19ου αιώνα, η Jordanova έχει διερευνήσει τις διασυνδέσεις ανάμεσα στα
ζεύγη φύση/πολιτισμός και γυναίκα/άνδρας μέσα από μια ιστορική μελέτη των βιο-
ιατρικών επιστημών και των μεταφορών και συμβολισμών που αυτές χρησιμοποιούν.
Την εποχή του Διαφωτισμού, από την οποία αρχίζει την γενεαλογία της, μετατοπίσεις
στις έννοιες «πολιτισμός», «φύση», «ζωή» αποτελούν ενδείξεις βαθύτερων αλλαγών
στους τρόπους με τους οποίους η ανθρώπινη κοινωνία και οι σχέσεις της με το φυσικό
κόσμο εννοιολογούνταιώνα Η ιατρική επιστήμη ήταν θεμελιώδης στο εγχείρημα του
Διαφωτισμού να εμπεδώσει μια ορθολογική γνώση του φυσικού και του κοινωνικού
κόσμου αποδεσμευμένη από τη θρησκευτική ορθοδοξία και βασισμένη στην εμπειρική
πληροφορία που αντλείται από τις αισθήσεις. Σ’ αυτό το πλαίσιο της ιδεατοποίησης του
προτάγματος χειραγώγησης της φύσης, φυσικοί φιλόσοφοι και ιατρικοί συγγραφείς που
κινούνται από το ενδιαφέρον να εντρυφήσουν στα μυστικά της φύσης εστιάζουν την
προσοχή τους στη διαχείριση φαινομένων του «φυσικού κόσμου» όπως είναι η
αναπαραγωγή, η σεξουαλική συμπεριφορά και οι ασθένειες που σχετίζονται με αυτήν.
Σ’ ένα επιστημικό πλαίσιο που κυριαρχείται από την αντίληψη περί διασύνδεσης
βιολογικών, φυσιολογικών και κοινωνικών φαινομένων, η υγεία θεωρείται ότι
καθορίζεται από αντίστοιχες μεταβλητές: τόσο από «συνθήκες» όσο και από
«συνήθειες»: μεταβλητές όπως το κλίμα, οι εργασιακές συνθήκες, η γεωγραφία, η
διατροφή, η άσκηση, αλλά και οι μέθοδοι διακυβέρνησης συνεπιδρούν στη διαμόρφωση
όλων των πεδίων της ανθρώπινης ζωής, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικών και
αναπαραγωγικών τους συμπεριφορών. Εξετάζοντας την ιδεολογική λειτουργία της
εφαρμογής της διχοτομίας φύση/πολιτισμός στο φύλο όπως αυτή συντελείται στον
ιατρικό λόγο, η Jordanova δείχνει τον κεντρικό ρόλο των σεξουαλικών μεταφορών στο
λόγο και τις πρακτικές της βιο-ιατρικής επιστήμης, με δεσπόζουσα την αναλογία φύσης
και γυναίκας, σύμφωνα με την οποία η γυναίκα χρειάζεται να ανακαλυφθεί και να
διαπεραστεί από το βλέμμα της ανδρικής επιστήμης.5 Η γυναίκα συμβολοποιείται σαν
έλλειψη διανοητικής δυνατότητας, σηματοδοτεί την αφέλεια και την ευπιστία. Έτσι, η
μορφή της «απαίδευτης γυναίκας» εμβληματοποιεί την τροχοπέδη στην πρόοδο που
ευαγγελίζεται ο Διαφωτισμός. Από τα τέλη του 18ου αιώνα, σε μια εποχή κατά την οποία
ενισχύεται ο σεξουαλικός διμορφισμός και η πόλωση ανάμεσα στα φύλα, η μορφή του
άνδρα υποδηλώνει πρόοδο, ενώ της γυναίκας οπισθοδρόμηση.