Φόρουμ
(Αποσπάσματα)
(Εισαγωγικό.Ο Σωκράτης και ο νεαρός Φαίδρος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι περιπατούν ξυπόλυτοι έξω από τα τείχη της πόλης των Αθηνών και κάθονται κάτω από ένα πλατάνι στον Ιλισσό.)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Kατάλαβέ με, καλέ μου φίλε. Θέλω βλέπεις όλο και κάτι να μαθαίνω. Και να σου ειπώ, τα χωράφια και τα δένδρα δεν με διδάσκουν τίποτε, μα οι άνθρωποι που είναι μέσα στην πόλη. Εσύ όμως τώρα μου φαίνεται πως ευρήκες το φάρμακο για να με κάμεις να βγω. Γιατί όπως τα πεινασμένα ζωντανά τα πάνε όπου θέλουν, αρκεί να τους κουνάνε μπροστά τους κανένα χλωρό κλαδί ή κανένα καρπό, έτσι και εσύ εμένα, κρατώντας μπροστά μου το βιβλίο με τους λόγους, φαίνεται πως θα με φέρεις γύρω σ' όλη την Αττική και όπου αλλού θέλεις. Για την ώρα όμως ,αφού έφθασα έως εδώ, εγώ λέω να ξαπλωθώ εδώ χάμω, συ πάλιν ιδές ποια στάση σε βολεύει καλύτερα για το διάβασμα, διάλεξέ την και διάβαζε. 230d
Κι εμένα δα δε μου μένει καθόλου καιρός γι’ αυτά (τους μύθους). Και η αιτία φίλε μου γι αυτό είναι τούτη: δεν μπορώ ακόμα καθώς λέει το Δελφικό ρητό να γνωρίσω τον εαυτό μου. Μου φαίνεται λοιπόν πως είναι γελοίο εν όσο δεν ξέρω ακόμα τούτο να νοιάζομαι για τα ξένα πράγματα. Γι αυτό λοιπόν τα αφήνω αυτά όπως είναι και τα παραδέχομαι όπως όλος ο κόσμος και κάνω ό,τι τώρα δα έλεγα, νοιάζομαι όχι γι’ αυτά αλλά για τον εαυτό μου, να δω μην τυχόν είμαι κανένα θηρίο πιο μπερδεμένο και πιο φουσκωμένο κι από τον Τυφώνα ή κανένα πιο ήμερο και πιο απλό ζώο που του έχει τάξει η φύση να έχει μερδικό από κάποιο θεϊκό κι απλό κλήρο. 230e
(Ο Φαίδρος αναγιγνώσκει με θαυμασμό ένα λόγο του σοφιστή Λυσία, που υποστηρίζει ότι ο νέος δεν πρέπει να χαρίζεται σε όποιον είναι ερωτευμένος μαζί του, αλλά σε όποιον δεν είναι)
Γιατί οι εραστές μετανοιώνουν δα για το καλό που θα κάμουν μόλις σβύσει η επιθυμία των, ενώ εκείνοι που δεν κατέχονται από έρωτα δεν θα έρθει ποτέ η στιγμή να αλλάξουν γνώμη... Γιατί και οι ίδιοι ομολογούν πως είναι πιο πολύ άρρωστοι παρά στα σωστά των και πως γνωρίζουν ότι δεν πάνε καλά στα λογικά των αλλά δεν μπορούν να συγκρατηθούν... Αν πάλι φοβάσαι το έθιμο που υπάρχει μήπως το μάθουνε οι άνθρωποι και ντροπιασθείς, τότε μάθε, φυσικό είναι εκείνοι που κατέχονται από έρωτα, νομίζοντας πως και οι άλλοι τους ζηλεύουν έτσι όπως ζηλεύονται αυτοί αναμεταξύ των, να αισθάνονται έπαρση όταν μιλάνε γι αυτό και από φιλότιμο να δείχνουν σ' όλους πως τόσοι κόποι των δεν πήγαν γι αυτούς στα χαμένα... Γιατί εκείνοι θα επαινούν ό,τι λες κι ό,τι κάνεις κι αν ακόμα τούτο είναι αντίθετο προς το καλό, από το ένα μέρος γιατί φοβούνται μη χάσουν τη φιλία σου, από τάλλο πάλι γιατί κι αυτοί έχουν θολωμένη τη γνώση τους από το πάθος. Τέτοια λοιπόν έχει να επιδείξει ο έρως. Από το ένα μέρος εκείνους που έχουν ατυχία σ' αυτά τους κάνει να βλέπουν δυσάρεστα εκείνα που στους άλλους δεν φέρνουν στενοχώρια, από το άλλο μέρος εκείνους που έχουν τύχη να επαινούν και όσα δεν αξίζουν να τα χαίρεται κανείς. Ώστε τους αγαπημένους ταιριάζει πιο πολύ να τους λυπάται κανείς παρά να τους ζηλεύει. 231-234
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πράγματι υπέροχα, φίλε μου, ώστε να είμαι καταθαμπωμένος. και αυτό το έπαθα εγώ Φαίδρε, από σένα, γιατί έχοντας τα μάτια μου επάνω σου, μου φαινόσουνα πως ελαμποκοπούσες από το λόγο την ώρα που τον διάβαζες. Γιατί βρίσκοντας πως εσύ ξέρεις πιο πολλά από μένα σ' αυτά τα πράγματα, σε άκουγα με προσοχή και ακούγοντάς σε μέθυσα μαζί με σένα, θεία κεφαλή. 234 d
Και ξέρω δα καλά,πως κανένα από αυτά που έχω μέσα μου δεν το βρήκα μόνος μου με το νου μου, γιατί έχω συνείδηση για την αμάθειά μου. Μένει λοιπόν ακόμα νομίζω να ειπώ από πού ακούγοντας γέμισα σα να ήμουνα πιθάρι με ξένα νάματα. Μα πάλι από νωθρότητα του νου μου και τούτο το λησμόνησα, δηλαδή πώς και από ποιους τα έχω ακουστά.235d
ΦΑΙΔΡΟΣ: Σου ορκίζομαι λοιπόν- σε ποιον, σε ποιον από τους θεούς θέλεις; ή θέλεις σ' αυτήν εδώ την πλατάνα; Μα την αλήθεια, αν δεν μου ειπείς το λόγο μπροστά σ' αυτήν εδώ την πλατάνα, ποτέ μου πια ούτε θα σου δείξω, ούτε θα σου φέρω είδηση για κανέναν άλλο λόγο κανενός. 236 e
(Ο Σωκράτης αναπτύσσει τον πρώτο λόγο, υπερθεματίζοντας στα λεγόμενα του Λυσία)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Για όλα τα πράγματα παιδί μου μια είναι η αρχή για κείνους που θέλουν να σκεφθούνε καλά. Πρέπει να γνωρίζουν καλά αυτό που είναι να εξετάσουν με τη σκέψη τους, αλλιώς χωρίς άλλο θα σφάλλουνε σε κάθε τι. Μα οι πολλοί λησμονούνε ότι δεν ξέρουν την ουσία του καθενός. Έτσι λοιπόν σα να τους ήτανε γνωστή, δεν έρχονται σε συμφωνία αναμεταξύ των για τον ορισμό της, όταν αρχίσουν τη σκέψη των και άμα προχωρήσουν το πληρώνουν κατά πως πρέπει, γιατί ούτε με τον εαυτό τους, ούτε ο ένας με τον άλλο είναι σύμφωνοι. 237c
Μέσα στον καθένα μας είναι δυο δυνάμεις που μας κυβερνάνε και μας τραβάνε και που τις ακολουθάμε όπου κι αν μας πάνε. Και η μία είναι έμφυτη, η επιθυμία για τις ηδονές, η άλλη πάλι είναι επίκτητη, η σωστή γνώμη που ζητάει να φθάσει το άριστο. Και αυτές οι δυο μέσα μας άλλοτε πάνε μαζί κι άλλοτε πάλι τα βάζει η μια με την άλλη και πότε παίρνει την εξουσία η μια και πότε η άλλη. Και όταν λοιπόν η σωστή γνώμη, με οδηγό το λογικό, μας πηγαίνει προς το άριστο και παίρνει την εξουσία, αυτή την επικράτηση την λέμε σωφροσύνη. Όταν όμως μας σέρνει η επιθυμία αλίγιστα στις ηδονές και πάρει αυτή μέσα μας την αρχή, αυτό που μας κυριεύει το λέμε ακολασία. Η ακολασία όμως έχει πολλά ονόματα, γιατί είναι πολλά τα μέρη της και πολλά τα είδη της και όποιο απ' αυτά τα είδη τύχει να διαπρέψει δίνει το όνομά του σε κείνον που το έχει, όνομα ούτε όμορφο, ούτε άξιο να το έχει κανείς. Έτσι λοιπόν, όταν η επιθυμία για τα φαγητά κυριεύει το λογικό, που γυρεύει το άριστο και τις άλλες επιθυμίες, λέγεται λαιμαργία, και δίνει το ίδιο όνομα σε κείνον που την έχει. Όταν πάλι γίνει τύραννος η επιθυμία της μέθης, και οδηγεί εκείνον που έχει την ακολασία σ' αυτόν το δρόμο, είναι φανερό ποιο παρανόμι θα πάρει. Και με τάλλα δα τα συγγενικά και για τις συγγενικές επιθυμίες ονόματα είναι φανερό πως εκείνη η επιθυμία που κάθε φορά βασιλεύει πρέπει να δίνει το όνομα. και για ποια αιτία ειπώθηκαν όλα τα παρα πάνω είναι πια περίπου φανερό, μα αν το ειπέι κανείς γίνεται πάντα πιο φανερό παρά αν δεν το ειπεί. Η άλογη λοιπόν επιθυμία υπόταξε τη σωστή γνώμη που κυνηγούσε το ορθό, παρασύρθηκε στην απόλαυση της ομορφιάς και σπρωγμένη και από τις συγγενικές της επιθυμίες στην ομορφιά που έχουν τα κορμιά, έφθασε σε μεγάλη ρώμη, ενίκησε γιατί τραβούσε εμπρός, πήρε το όνομά της από την ίδια τη ρώμη και την είπαν έρωτα. 237e-238c
Αυτά λοιπόν πρέπει παιδί μου να έχεις στο νου σου και να γνωρίζεις πως η φιλία του εραστή δεν γίνεται με καλόβουλη γνώμη, αλλά για να χορτάσει όπως χορταίνει με το φαγητό. Όπως οι λύκοι αγαπάνε το αρνί, έτσι οι εραστές αγαπάν το παιδί. Αυτά είναι Φαίδρε. Άλλα πια δεν έχεις ν' ακούσεις από μένα κι ας πάρει τέλος πια ο λόγος. 241c-d
ΣΩ: και τι; Τον έρωτα δεν τον έχεις για παιδί της Αφροδίτης και για κάποιο θεό; - ΦΑΙ: Έτσι βέβαια λένε. ΣΩ: Δεν το λέει όμως ο Λυσίας, ούτε ο δικός σου λόγος που ειπώθηκε με το δικό μου στόμα που συ το καταμάγεψες. Αν λοιπόν είναι, όπως είναι βέβαια, ο Έρως θεός ή κάτι το θείο, τότε δεν θα είναι τίποτε το κακό. Και οι δυο όμως λόγοι που έγιναν τώρα δα, είπαν γι αυτόν πως είναι κάτι κακό. Και μ' αυτό βέβαια αμάρτησαν στον Έρωτα, μα η ανοησία τους έχει αρκετή χάρη, γιατί, ενώ δεν λένε τίποτε το σωστό και το αληθινό, δείχνουν πως κάτι είναι, αν ξεγελάσουν μερικά ανθρωπάρια και ρίξουν μέσα τους ρίζες. Εγώ λοιπόν φίλε μου έχω ανάγκη να ξαναγίνω καθαρός.242e-243a
(Ο Σωκράτης, υπακούοντας στο "δαιμόνιό" του, συνειδητοποιεί ότι πρόσβαλλε το θεό Έρωτα και πρέπει να ανασκευάσει. Η παλινωδία του είναι ένας ύμνος στον μετά φιλοσοφίας έρωτα, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει με ποιητικό οίστρο τη θεωρία του περί ψυχής)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Έχε λοιπόν στο νου σου όμορφο παιδί μου πως ο προηγούμενος λόγος ήτανε του Φαίδρου που είναι γιος του Πυθοκλή από το Μυρρινούντα. Αυτός όμως που θε να ειπώ τώρα είναι του Στησιχόρου που είναι γιος του Εύφημου από την Ιμέρα. Και πρέπει να λέει τα ακόλουθα. Πως "δεν είναι αληθινός ο λόγος " που λέει ότι δεν πρέπει να χαρίζεται κανείς πιο πολύ σε έναν που δεν κατέχεται από έρωτα, την ώρα που μπροστά του έχει έναν εραστή, γιατί τάχα ο ένας είναι μανιακός, ενώ ο άλλος φρόνιμος. Αν βέβαια ήταν απλό να ειπεί κανείς πως η μανία είναι κάτι κακό, τότε ο προηγούμενος λόγος θα ήταν καλά ειπωμένος. Μα εδώ τα μεγαλύτερα καλά μας έρχονται από τη μανία, που μας χαρίζεται σαν ένα θείο δώρο. Γιατί και η προφήτισσα στους Δελφούς και οι ιέρειες στη Δωδώνη όταν τις έπιασε η μανία, έκαμαν στην Ελλάδα πολλά και καλά και σε ανθρώπους και σε πόλεις, ενώ όταν ήτανε φρόνιμες έκαμαν λίγα ή και τίποτε. Και αν βέβαια αρχίσουμε να λέμε και για τη Σίβυλλα και για τους άλλους, όσοι με τη μαντική τέχνη προφήτεψαν πολλά σε πολλούς και τους έκαμαν καλό στο μέλλον τους, θα μακραίναμε το λόγο μας λέγοντας πράγματα φανερά στον καθένα. Όμως τούτο δα αξίζει να φέρουμε για μάρτυρα πως κι από τους παλιούς εκείνοι που έβαλαν τα ονόματα στα πράγματα δεν είχαν τη μανία για κάτι άσχημο, ούτε ντροπή. Γιατί αλλιώς δεν θα σμίγανε με την κατώτερη τέχνη, μ’ αυτήν που κρίνεται το μέλλον, το ίδιο τούτο όνομα και δεν θα την έλεγαν μανική. Μα επειδή ήταν κάτι καλό όταν έρχεται δοσμένη από το θεό της βάλανε το όνομα μ’αυτή τη γνώμη. Οι σημερινοί όμως ακαλαίσθητα έβαλαν μέσα στη λέξη το ταφ και την είπανε μαντική. Γιατί και την τέχνη που έχουνε οι φρόνιμοι, δηλαδή εκείνοι που ζητάνε να ιδούνε το μέλλον από τα πουλιά κι από τα άλλα σημάδια, επειδή αυτοί προσπορίζουνε με το λογικό στην ανθρώπινη γνώμη νόημα και πείρα, την είπανε οι αρχαίοι οιονοϊστική, αυτήν που τώρα οι νεώτεροι τη μεγαλώνουν επιδεικτικά με το ω και τη λένε οιωνιστική. Όσο λοιπόν τελειότερο και σεβαστότερο είναι η μαντική από την οιωνιστική και το όνομα από το όνομα και το πράγμα από το πράγμα , τόσο ωραιότερη είναι κατά τη μαρτυρία των παλιών η μανία από τη φρονιμάδα, γιατί εκείνη έρχεται από το θεό, ενώ τούτη είναι ανθρώπινη. Αλλά κι από αρρώστιες κι από τις πιο μεγάλες δυστυχίες που έπεσαν σε μερικές γενιές από θεϊκή οργή για κάποια προγονικά φονικά, έφερε λύτρωση η μανία που ήρθε στην ώρα της και προφήτεψε σ΄εκείνους που έπρεπε. Γιατί βρήκε καταφύγι τις προσευχές στους θεούς και τις λατρείες και μ' αυτές έφθασε στην καθαρωσύνη και στη μύηση, έκαμε καθαρό και για τώρα και για πάντα εκείνον που την είχε και σ' εκείνον που τον χτύπησε στα σωστά και τον κυρίεψε ολωσδιόλου έφερε λύτρωση από τα βάσανα που τον κρατούσανε. Τρίτη όμως θεοζαλιά και μανία είναι εκείνη που έρχεται από τις Μούσες. Άμα αυτή κυριέψει καμμιά ψυχή απαλή κι ανάγγιχχτη, την ξυπνάει και τη μεθάει για τα τραγούδια και για τάλλα είδη της ποίησης, στολίζει τα μύρια έργα των παλιών και παιδεύει τις ερχόμενες γενεές. Όποιος όμως πάει χωρίς τη μανία των Μουσών στις θύρες της ποίησης όντας της γνώμης πως τάχα με την τεχνωσύνη του θα γίνει καλός ποιητής, μένει κι αυτός ο ίδιος ασήμαντος και η ποίησή του, αυτουνού που είναι φρόνιμος, αφανίζεται από την ποίηση εκείνων που τους κυριεύει η μανία.244a-245a
«Ψυχή πάσα αθάνατος. Το γαρ αεικίνητον αθάνατον. Το δ’ άλλο κινούν και υπ’ άλλου κινούμενον, παύλαν έχον κινήσεως, παύλαν έχει ζωής. Μόνον δη το αυτό κινούν, άτε ουκ απολείπον εαυτό, ου ποτε λήγει κινούμενον, αλλά και τοις άλλοις όσα κινείται τούτο πηγή και αρχή κινήσεως. Αρχή δε αγένητον.» Κάθε ψυχή είναι αθάνατη. Γιατί εκείνο που πάντα κινείται είναι αθάνατο, ενώ εκείνο που κινεί κάποιο άλλο και κινείται από κάποιο άλλο, μια που έχει τέλος στην κίνησή του, έχει τέλος και στη ζωή του. Μόνο εκείνο που κινείται μοναχό του, επειδή δεν αφήνει ποτέ τον εαυτό του, δεν παύει ποτέ να κινείται, αλλά αυτό είναι η πηγή και η αρχή και για την κίνηση των άλλων όσα κινούνται. Η αρχή όμως είναι αγέννητη.245 c-d
(Εισαγωγικό.Ο Σωκράτης και ο νεαρός Φαίδρος ένα καλοκαιρινό μεσημέρι περιπατούν ξυπόλυτοι έξω από τα τείχη της πόλης των Αθηνών και κάθονται κάτω από ένα πλατάνι στον Ιλισσό.)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Kατάλαβέ με, καλέ μου φίλε. Θέλω βλέπεις όλο και κάτι να μαθαίνω. Και να σου ειπώ, τα χωράφια και τα δένδρα δεν με διδάσκουν τίποτε, μα οι άνθρωποι που είναι μέσα στην πόλη. Εσύ όμως τώρα μου φαίνεται πως ευρήκες το φάρμακο για να με κάμεις να βγω. Γιατί όπως τα πεινασμένα ζωντανά τα πάνε όπου θέλουν, αρκεί να τους κουνάνε μπροστά τους κανένα χλωρό κλαδί ή κανένα καρπό, έτσι και εσύ εμένα, κρατώντας μπροστά μου το βιβλίο με τους λόγους, φαίνεται πως θα με φέρεις γύρω σ' όλη την Αττική και όπου αλλού θέλεις. Για την ώρα όμως ,αφού έφθασα έως εδώ, εγώ λέω να ξαπλωθώ εδώ χάμω, συ πάλιν ιδές ποια στάση σε βολεύει καλύτερα για το διάβασμα, διάλεξέ την και διάβαζε. 230d
Κι εμένα δα δε μου μένει καθόλου καιρός γι’ αυτά (τους μύθους). Και η αιτία φίλε μου γι αυτό είναι τούτη: δεν μπορώ ακόμα καθώς λέει το Δελφικό ρητό να γνωρίσω τον εαυτό μου. Μου φαίνεται λοιπόν πως είναι γελοίο εν όσο δεν ξέρω ακόμα τούτο να νοιάζομαι για τα ξένα πράγματα. Γι αυτό λοιπόν τα αφήνω αυτά όπως είναι και τα παραδέχομαι όπως όλος ο κόσμος και κάνω ό,τι τώρα δα έλεγα, νοιάζομαι όχι γι’ αυτά αλλά για τον εαυτό μου, να δω μην τυχόν είμαι κανένα θηρίο πιο μπερδεμένο και πιο φουσκωμένο κι από τον Τυφώνα ή κανένα πιο ήμερο και πιο απλό ζώο που του έχει τάξει η φύση να έχει μερδικό από κάποιο θεϊκό κι απλό κλήρο. 230e
(Ο Φαίδρος αναγιγνώσκει με θαυμασμό ένα λόγο του σοφιστή Λυσία, που υποστηρίζει ότι ο νέος δεν πρέπει να χαρίζεται σε όποιον είναι ερωτευμένος μαζί του, αλλά σε όποιον δεν είναι)
Γιατί οι εραστές μετανοιώνουν δα για το καλό που θα κάμουν μόλις σβύσει η επιθυμία των, ενώ εκείνοι που δεν κατέχονται από έρωτα δεν θα έρθει ποτέ η στιγμή να αλλάξουν γνώμη... Γιατί και οι ίδιοι ομολογούν πως είναι πιο πολύ άρρωστοι παρά στα σωστά των και πως γνωρίζουν ότι δεν πάνε καλά στα λογικά των αλλά δεν μπορούν να συγκρατηθούν... Αν πάλι φοβάσαι το έθιμο που υπάρχει μήπως το μάθουνε οι άνθρωποι και ντροπιασθείς, τότε μάθε, φυσικό είναι εκείνοι που κατέχονται από έρωτα, νομίζοντας πως και οι άλλοι τους ζηλεύουν έτσι όπως ζηλεύονται αυτοί αναμεταξύ των, να αισθάνονται έπαρση όταν μιλάνε γι αυτό και από φιλότιμο να δείχνουν σ' όλους πως τόσοι κόποι των δεν πήγαν γι αυτούς στα χαμένα... Γιατί εκείνοι θα επαινούν ό,τι λες κι ό,τι κάνεις κι αν ακόμα τούτο είναι αντίθετο προς το καλό, από το ένα μέρος γιατί φοβούνται μη χάσουν τη φιλία σου, από τάλλο πάλι γιατί κι αυτοί έχουν θολωμένη τη γνώση τους από το πάθος. Τέτοια λοιπόν έχει να επιδείξει ο έρως. Από το ένα μέρος εκείνους που έχουν ατυχία σ' αυτά τους κάνει να βλέπουν δυσάρεστα εκείνα που στους άλλους δεν φέρνουν στενοχώρια, από το άλλο μέρος εκείνους που έχουν τύχη να επαινούν και όσα δεν αξίζουν να τα χαίρεται κανείς. Ώστε τους αγαπημένους ταιριάζει πιο πολύ να τους λυπάται κανείς παρά να τους ζηλεύει. 231-234
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Πράγματι υπέροχα, φίλε μου, ώστε να είμαι καταθαμπωμένος. και αυτό το έπαθα εγώ Φαίδρε, από σένα, γιατί έχοντας τα μάτια μου επάνω σου, μου φαινόσουνα πως ελαμποκοπούσες από το λόγο την ώρα που τον διάβαζες. Γιατί βρίσκοντας πως εσύ ξέρεις πιο πολλά από μένα σ' αυτά τα πράγματα, σε άκουγα με προσοχή και ακούγοντάς σε μέθυσα μαζί με σένα, θεία κεφαλή. 234 d
Και ξέρω δα καλά,πως κανένα από αυτά που έχω μέσα μου δεν το βρήκα μόνος μου με το νου μου, γιατί έχω συνείδηση για την αμάθειά μου. Μένει λοιπόν ακόμα νομίζω να ειπώ από πού ακούγοντας γέμισα σα να ήμουνα πιθάρι με ξένα νάματα. Μα πάλι από νωθρότητα του νου μου και τούτο το λησμόνησα, δηλαδή πώς και από ποιους τα έχω ακουστά.235d
ΦΑΙΔΡΟΣ: Σου ορκίζομαι λοιπόν- σε ποιον, σε ποιον από τους θεούς θέλεις; ή θέλεις σ' αυτήν εδώ την πλατάνα; Μα την αλήθεια, αν δεν μου ειπείς το λόγο μπροστά σ' αυτήν εδώ την πλατάνα, ποτέ μου πια ούτε θα σου δείξω, ούτε θα σου φέρω είδηση για κανέναν άλλο λόγο κανενός. 236 e
(Ο Σωκράτης αναπτύσσει τον πρώτο λόγο, υπερθεματίζοντας στα λεγόμενα του Λυσία)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Για όλα τα πράγματα παιδί μου μια είναι η αρχή για κείνους που θέλουν να σκεφθούνε καλά. Πρέπει να γνωρίζουν καλά αυτό που είναι να εξετάσουν με τη σκέψη τους, αλλιώς χωρίς άλλο θα σφάλλουνε σε κάθε τι. Μα οι πολλοί λησμονούνε ότι δεν ξέρουν την ουσία του καθενός. Έτσι λοιπόν σα να τους ήτανε γνωστή, δεν έρχονται σε συμφωνία αναμεταξύ των για τον ορισμό της, όταν αρχίσουν τη σκέψη των και άμα προχωρήσουν το πληρώνουν κατά πως πρέπει, γιατί ούτε με τον εαυτό τους, ούτε ο ένας με τον άλλο είναι σύμφωνοι. 237c
Μέσα στον καθένα μας είναι δυο δυνάμεις που μας κυβερνάνε και μας τραβάνε και που τις ακολουθάμε όπου κι αν μας πάνε. Και η μία είναι έμφυτη, η επιθυμία για τις ηδονές, η άλλη πάλι είναι επίκτητη, η σωστή γνώμη που ζητάει να φθάσει το άριστο. Και αυτές οι δυο μέσα μας άλλοτε πάνε μαζί κι άλλοτε πάλι τα βάζει η μια με την άλλη και πότε παίρνει την εξουσία η μια και πότε η άλλη. Και όταν λοιπόν η σωστή γνώμη, με οδηγό το λογικό, μας πηγαίνει προς το άριστο και παίρνει την εξουσία, αυτή την επικράτηση την λέμε σωφροσύνη. Όταν όμως μας σέρνει η επιθυμία αλίγιστα στις ηδονές και πάρει αυτή μέσα μας την αρχή, αυτό που μας κυριεύει το λέμε ακολασία. Η ακολασία όμως έχει πολλά ονόματα, γιατί είναι πολλά τα μέρη της και πολλά τα είδη της και όποιο απ' αυτά τα είδη τύχει να διαπρέψει δίνει το όνομά του σε κείνον που το έχει, όνομα ούτε όμορφο, ούτε άξιο να το έχει κανείς. Έτσι λοιπόν, όταν η επιθυμία για τα φαγητά κυριεύει το λογικό, που γυρεύει το άριστο και τις άλλες επιθυμίες, λέγεται λαιμαργία, και δίνει το ίδιο όνομα σε κείνον που την έχει. Όταν πάλι γίνει τύραννος η επιθυμία της μέθης, και οδηγεί εκείνον που έχει την ακολασία σ' αυτόν το δρόμο, είναι φανερό ποιο παρανόμι θα πάρει. Και με τάλλα δα τα συγγενικά και για τις συγγενικές επιθυμίες ονόματα είναι φανερό πως εκείνη η επιθυμία που κάθε φορά βασιλεύει πρέπει να δίνει το όνομα. και για ποια αιτία ειπώθηκαν όλα τα παρα πάνω είναι πια περίπου φανερό, μα αν το ειπέι κανείς γίνεται πάντα πιο φανερό παρά αν δεν το ειπεί. Η άλογη λοιπόν επιθυμία υπόταξε τη σωστή γνώμη που κυνηγούσε το ορθό, παρασύρθηκε στην απόλαυση της ομορφιάς και σπρωγμένη και από τις συγγενικές της επιθυμίες στην ομορφιά που έχουν τα κορμιά, έφθασε σε μεγάλη ρώμη, ενίκησε γιατί τραβούσε εμπρός, πήρε το όνομά της από την ίδια τη ρώμη και την είπαν έρωτα. 237e-238c
Αυτά λοιπόν πρέπει παιδί μου να έχεις στο νου σου και να γνωρίζεις πως η φιλία του εραστή δεν γίνεται με καλόβουλη γνώμη, αλλά για να χορτάσει όπως χορταίνει με το φαγητό. Όπως οι λύκοι αγαπάνε το αρνί, έτσι οι εραστές αγαπάν το παιδί. Αυτά είναι Φαίδρε. Άλλα πια δεν έχεις ν' ακούσεις από μένα κι ας πάρει τέλος πια ο λόγος. 241c-d
ΣΩ: και τι; Τον έρωτα δεν τον έχεις για παιδί της Αφροδίτης και για κάποιο θεό; - ΦΑΙ: Έτσι βέβαια λένε. ΣΩ: Δεν το λέει όμως ο Λυσίας, ούτε ο δικός σου λόγος που ειπώθηκε με το δικό μου στόμα που συ το καταμάγεψες. Αν λοιπόν είναι, όπως είναι βέβαια, ο Έρως θεός ή κάτι το θείο, τότε δεν θα είναι τίποτε το κακό. Και οι δυο όμως λόγοι που έγιναν τώρα δα, είπαν γι αυτόν πως είναι κάτι κακό. Και μ' αυτό βέβαια αμάρτησαν στον Έρωτα, μα η ανοησία τους έχει αρκετή χάρη, γιατί, ενώ δεν λένε τίποτε το σωστό και το αληθινό, δείχνουν πως κάτι είναι, αν ξεγελάσουν μερικά ανθρωπάρια και ρίξουν μέσα τους ρίζες. Εγώ λοιπόν φίλε μου έχω ανάγκη να ξαναγίνω καθαρός.242e-243a
(Ο Σωκράτης, υπακούοντας στο "δαιμόνιό" του, συνειδητοποιεί ότι πρόσβαλλε το θεό Έρωτα και πρέπει να ανασκευάσει. Η παλινωδία του είναι ένας ύμνος στον μετά φιλοσοφίας έρωτα, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζει με ποιητικό οίστρο τη θεωρία του περί ψυχής)
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Έχε λοιπόν στο νου σου όμορφο παιδί μου πως ο προηγούμενος λόγος ήτανε του Φαίδρου που είναι γιος του Πυθοκλή από το Μυρρινούντα. Αυτός όμως που θε να ειπώ τώρα είναι του Στησιχόρου που είναι γιος του Εύφημου από την Ιμέρα. Και πρέπει να λέει τα ακόλουθα. Πως "δεν είναι αληθινός ο λόγος " που λέει ότι δεν πρέπει να χαρίζεται κανείς πιο πολύ σε έναν που δεν κατέχεται από έρωτα, την ώρα που μπροστά του έχει έναν εραστή, γιατί τάχα ο ένας είναι μανιακός, ενώ ο άλλος φρόνιμος. Αν βέβαια ήταν απλό να ειπεί κανείς πως η μανία είναι κάτι κακό, τότε ο προηγούμενος λόγος θα ήταν καλά ειπωμένος. Μα εδώ τα μεγαλύτερα καλά μας έρχονται από τη μανία, που μας χαρίζεται σαν ένα θείο δώρο. Γιατί και η προφήτισσα στους Δελφούς και οι ιέρειες στη Δωδώνη όταν τις έπιασε η μανία, έκαμαν στην Ελλάδα πολλά και καλά και σε ανθρώπους και σε πόλεις, ενώ όταν ήτανε φρόνιμες έκαμαν λίγα ή και τίποτε. Και αν βέβαια αρχίσουμε να λέμε και για τη Σίβυλλα και για τους άλλους, όσοι με τη μαντική τέχνη προφήτεψαν πολλά σε πολλούς και τους έκαμαν καλό στο μέλλον τους, θα μακραίναμε το λόγο μας λέγοντας πράγματα φανερά στον καθένα. Όμως τούτο δα αξίζει να φέρουμε για μάρτυρα πως κι από τους παλιούς εκείνοι που έβαλαν τα ονόματα στα πράγματα δεν είχαν τη μανία για κάτι άσχημο, ούτε ντροπή. Γιατί αλλιώς δεν θα σμίγανε με την κατώτερη τέχνη, μ’ αυτήν που κρίνεται το μέλλον, το ίδιο τούτο όνομα και δεν θα την έλεγαν μανική. Μα επειδή ήταν κάτι καλό όταν έρχεται δοσμένη από το θεό της βάλανε το όνομα μ’αυτή τη γνώμη. Οι σημερινοί όμως ακαλαίσθητα έβαλαν μέσα στη λέξη το ταφ και την είπανε μαντική. Γιατί και την τέχνη που έχουνε οι φρόνιμοι, δηλαδή εκείνοι που ζητάνε να ιδούνε το μέλλον από τα πουλιά κι από τα άλλα σημάδια, επειδή αυτοί προσπορίζουνε με το λογικό στην ανθρώπινη γνώμη νόημα και πείρα, την είπανε οι αρχαίοι οιονοϊστική, αυτήν που τώρα οι νεώτεροι τη μεγαλώνουν επιδεικτικά με το ω και τη λένε οιωνιστική. Όσο λοιπόν τελειότερο και σεβαστότερο είναι η μαντική από την οιωνιστική και το όνομα από το όνομα και το πράγμα από το πράγμα , τόσο ωραιότερη είναι κατά τη μαρτυρία των παλιών η μανία από τη φρονιμάδα, γιατί εκείνη έρχεται από το θεό, ενώ τούτη είναι ανθρώπινη. Αλλά κι από αρρώστιες κι από τις πιο μεγάλες δυστυχίες που έπεσαν σε μερικές γενιές από θεϊκή οργή για κάποια προγονικά φονικά, έφερε λύτρωση η μανία που ήρθε στην ώρα της και προφήτεψε σ΄εκείνους που έπρεπε. Γιατί βρήκε καταφύγι τις προσευχές στους θεούς και τις λατρείες και μ' αυτές έφθασε στην καθαρωσύνη και στη μύηση, έκαμε καθαρό και για τώρα και για πάντα εκείνον που την είχε και σ' εκείνον που τον χτύπησε στα σωστά και τον κυρίεψε ολωσδιόλου έφερε λύτρωση από τα βάσανα που τον κρατούσανε. Τρίτη όμως θεοζαλιά και μανία είναι εκείνη που έρχεται από τις Μούσες. Άμα αυτή κυριέψει καμμιά ψυχή απαλή κι ανάγγιχχτη, την ξυπνάει και τη μεθάει για τα τραγούδια και για τάλλα είδη της ποίησης, στολίζει τα μύρια έργα των παλιών και παιδεύει τις ερχόμενες γενεές. Όποιος όμως πάει χωρίς τη μανία των Μουσών στις θύρες της ποίησης όντας της γνώμης πως τάχα με την τεχνωσύνη του θα γίνει καλός ποιητής, μένει κι αυτός ο ίδιος ασήμαντος και η ποίησή του, αυτουνού που είναι φρόνιμος, αφανίζεται από την ποίηση εκείνων που τους κυριεύει η μανία.244a-245a
«Ψυχή πάσα αθάνατος. Το γαρ αεικίνητον αθάνατον. Το δ’ άλλο κινούν και υπ’ άλλου κινούμενον, παύλαν έχον κινήσεως, παύλαν έχει ζωής. Μόνον δη το αυτό κινούν, άτε ουκ απολείπον εαυτό, ου ποτε λήγει κινούμενον, αλλά και τοις άλλοις όσα κινείται τούτο πηγή και αρχή κινήσεως. Αρχή δε αγένητον.» Κάθε ψυχή είναι αθάνατη. Γιατί εκείνο που πάντα κινείται είναι αθάνατο, ενώ εκείνο που κινεί κάποιο άλλο και κινείται από κάποιο άλλο, μια που έχει τέλος στην κίνησή του, έχει τέλος και στη ζωή του. Μόνο εκείνο που κινείται μοναχό του, επειδή δεν αφήνει ποτέ τον εαυτό του, δεν παύει ποτέ να κινείται, αλλά αυτό είναι η πηγή και η αρχή και για την κίνηση των άλλων όσα κινούνται. Η αρχή όμως είναι αγέννητη.245 c-d
